Bij een conflict wordt een minderheidsaandeelhouder altijd weggestemd door de meerderheidsaandeelhouder in de algemene vergadering van aandeelhouders. De meerderheidsaandeelhouder kan het beleid naar zijn hand zetten. Heeft de minderheidsaandeelhouder dan geen enkele macht? Jawel! De minderheidsaandeelhouder heeft mogelijkheden en kansen, maar dan moet hij wel actie ondernemen!
Vaak heeft een rechtspersoon (hierna: BV) meerdere aandeelhouders. Geregeld is er sprake van een minderheidsaandeelhouder en een meerderheidsaandeelhouder. De samenwerking tussen de minderheidsaandeelhouder en de meerderheidsaandeelhouder begint meestal enthousiast. Alles is koek en ei tussen hen. Na verloop van tijd verandert deze harmonieuze relatie als gevolg van uiteenlopende belangen, wensen en toekomstvisies van de aandeelhouders. Deze gewijzigde verhouding tussen aandeelhouders kan snel leiden tot een persoonlijk of zakelijk conflict. De minderheidsaandeelhouder delft dan vaak het onderspit ten opzichte van de meerderheidsaandeelhouder.
Het uitgangspunt van de wet is namelijk dat een besluit binnen de algemene vergadering van aandeelhouders (AvA) wordt genomen bij de vereiste meerderheid van de uitgebrachte stemmen. En dus dat de minderheidsaandeelhouder zich heeft neer te leggen bij beslissingen van de meerderheidsaandeelhouder ter AvA.
De meerderheidsaandeelhouder kan hierdoor beslissingen forceren en het beleid van de BV naar zijn hand zetten. Denk hierbij aan benoeming, ontslag en beloning van bestuurders, het vele jaren niet uitkeren van dividend, het vaststellen van de jaarrekening, begroting en businessplan, het uitgeven van nieuwe aandelen (verwatering), etc.
De rechten van de minderheidsaandeelhouder
Maar rechteloos is de minderheidsaandeelhouder ook niet.
In de wet is geen specifieke bescherming voor een minderheidsaandeelhouder te vinden. Wel geldt de algemene regel dat een BV en degenen die erbij betrokken zijn, zich ten opzichte van elkaar moeten gedragen naar de eisen van redelijkheid en billijkheid. Deze regel geldt ook voor aandeelhouders onderling. Op grond van deze eisen van redelijkheid en billijkheid rust op de meerderheidsaandeelhouder en op de BV een bijzondere zorgvuldigheidsplicht ten opzichte van haar minderheidsaandeelhouders. Deze zorgvuldigheidsplicht brengt met zich dat zij rekening dienen te houden met de belangen van de minderheidsaandeelhouder en deze belangen niet onnodig of onevenredig mogen schaden. Indien deze zorgvuldigheidsplicht niet naar behoren wordt nageleefd, kan de minderheidsaandeelhouder naar de rechter gaan om de genomen besluiten te laten vernietigen of de meerderheidsaandeelhouder en de BV op andere wijze tot de orde roepen.
Daarnaast heeft elke aandeelhouder, dus ook de minderheidsaandeelhouder, de rechten die hem op grond van de wet en de statuten en de eventueel op grond van de aandeelhoudersovereenkomst toekomen, met name het informatierecht, het vergaderrecht en het stemrecht.
Het informatierecht houdt in dat de minderheidsaandeelhouder recht heeft op zodanige informatie als hij nodig heeft om ter AvA een afgewogen stem op de voorstellen te kunnen uitbrengen. De BV moet hem deze informatie verstrekken. Een minderheidsaandeelhouder doet er verstandig aan hierom steeds te vragen en de verstrekte informatie kritisch te beoordelen. Als belangrijke informatie ontbreekt of verstrekte informatie te summier is, kan hij om nadere informatie vragen. Als de BV die niet geeft, kan hij de rechter vragen de BV te bevelen deze informatie te verstrekken en de rechter zelfs verzoeken om het voorgestelde besluit te schrappen van agenda van de AvA.
Het vergaderrecht houdt in dat ook de minderheidsaandeelhouder het recht heeft om te worden opgeroepen voor iedere AvA, deze bij te wonen en daar het woord te voeren.
Daarnaast heeft de minderheidsaandeelhouder in het algemeen stemrecht: hij mag stemmen op voorstellen ter AvA en zelf voorstellen voor de agenda van de AvA doen.
Het is voor een minderheidsaandeelhouder belangrijk om bij iedere AvA actief aanwezig te zijn en te stemmen op voorstellen, ook al weet hij vooraf dat de meerderheidsaandeelhouder zijn zin ter AvA kan en zal doordrukken met zijn meerderheid van stemmen. Als de minderheidsaandeelhouder namelijk niet stemt ter AvA, doet dit grote afbreuk aan zijn mogelijkheden om naderhand te ageren tegen het genomen besluit.
De minderheidsaandeelhouder kan nog meer rechten en bevoegdheden hebben, indien die hem specifiek zijn toebedeeld bij statuten of die met de andere aandeelhouders zijn overeengekomen in een aandeelhoudersovereenkomst.
Welke mogelijkheden heeft de minderheidsaandeelhouder in de praktijk?
Stel vooraf goede statuten en een aandeelhoudersovereenkomst op
Als u als minderheidsaandeelhouder toetreedt tot een BV, maak dan vooraf goede afspraken! Voorkomen is ook hier altijd beter dan genezen. Zorg ervoor dat de statuten en de aandeelhoudersovereenkomst de positie van de minderheidsaandeelhouder beschermen en er een deugdelijke geschillenregeling wordt overeengekomen.
Zo kunnen de statuten en aandeelhoudersovereenkomst bepalen dat belangrijke besluiten (dividend, ontslag en benoeming van bestuurders, vaststelling van businessplan en budgetten) slechts kunnen worden genomen met een versterkte meerderheid van bijvoorbeeld tenminste 75% van de stemmen van de aandeelhouders. Ook kunnen zij een bepaald dividendpolitiek vastleggen, zodat de meerderheidsaandeelhouder de minderheidsaandeelhouder niet kan “uithongeren” door jarenlang geen dividend uit te keren. Daarnaast dienen de statuten en de aandeelhoudersovereenkomst een goede geschillenregeling te bevatten waardoor de minderheidsaandeelhouder het conflict door een derde kan laten beslechten en zo nodig zijn aandelen voor een reële koopprijs kan verkopen.
Bundelen van belangen en vormen van machtsblokken
De eenvoudigste manier voor een minderheidsaandeelhouder om zijn positie te beschermen, is om de krachten te bundelen met andere aandeelhouders, waardoor een meerderheid van stemmen ter AvA wordt verkregen.
Minnelijke regeling
Vaak is er geen geschillenregeling in de statuten opgenomen en geen aandeelhoudersovereenkomst gesloten. Omdat gerechtelijke of arbitrale procedures meestal langdurig en kostbaar zijn, kan bij een conflict gekozen worden voor een minnelijke regeling, al dan niet met behulp van een advocaat of mediator. Daartoe moeten alle aandeelhouders natuurlijk wel bereid zijn. Vaak resulteert dit erin dat de ene aandeelhouder de andere aandeelhouder uitkoopt.
Wettelijke geschillenregeling bij de rechtbank
Als partijen er onderling niet uitkomen, kan de minderheidsaandeelhouder bij de rechter vorderen dat de meerderheidsaandeelhouder hem uitkoopt. Indien de gedragingen van de meerderheidsaandeelhouder zodanig zijn dat de minderheidsaandeelhouder zodanig in zijn rechten of belangen is geschaad, dat het voortduren van zijn aandeelhouderschap in redelijkheid niet meer van hem kan worden gevergd, zal de rechter de meerderheidsaandeelhouder veroordelen tot een uitkoop. De aandelen van de minderheidsaandeelhouder worden dan getaxeerd tegen de waarde in het economisch verkeer op going concern basis, zodat de minderheidsaandeelhouder een reële koopprijs voor zijn aandelen krijgt. De meerderheidsaandeelhouder wordt dan door de rechter verplicht de aandelen tegen die vastgestelde koopprijs af te nemen en te betalen.
Indien de aandeelhouders het erover eens zijn dat de minderheidsaandeelhouder wordt uitgekocht, maar geen overeenstemming kunnen bereiken over de koopsom, kunnen zij gebruik maken van de zogenoemde flitsuittreding. In die procedure vindt eigenlijk alleen de taxatie van de waarde van de aandelen plaats en veroordeelt de rechter de betreffende partij tot afname van de aandelen en betaling van de koopprijs, zoals die na taxatie is vastgesteld door de rechter.
De wet kent ook de zogenoemde uitstotingsregeling: Als de minderheidsaandeelhouder, alleen of met één of meer andere aandeelhouders, tenminste 1/3e van het geplaatste kapitaal verschaft, kan hij vorderen dat een medeaandeelhouder, die door zijn gedragingen het belang van de BV zodanig schaadt of heeft geschaad dat het voortduren van zijn aandeelhouderschap in redelijkheid niet kan worden geduld, zijn aandelen verkoopt en overdraagt. Ook in dat geval worden de aandelen getaxeerd tegen de waarde in het economisch verkeer op going concern basis, waarna de rechter de koopprijs bepaalt.
Vernietigingsprocedure bij de rechtbank
Als een AvA besluit of bestuursbesluit is genomen dat in de gegeven omstandigheden naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar is, kan de minderheidsaandeelhouder gedurende 1 jaar bij de rechtbank vorderen dat dit besluit wordt vernietigd. Hiervan kan snel sprake zijn indien de meerderheidsaandeelhouder of de BV in strijd hebben gehandeld met hun bijzondere zorgvuldigheidsnorm tegenover de minderheidsaandeelhouder. De rechtbank kan het besluit vernietigen en de meerderheidsaandeelhouder en de BV bevelen om anders te handelen.
Enquêteprocedure bij de Ondernemingskamer
Een andere mogelijkheid voor de minderheidsaandeelhouder om bij een conflict voor zijn belang op te komen, is door een zogenaamde enquêteprocedure bij de Ondernemingskamer van het Gerechtshof Amsterdam te beginnen.
De Ondernemingskamer kan na het verzoek van de minderheidsaandeelhouder een onderzoek laten instellen naar het beleid en de gang van zaken binnen de onderneming. Zo kan bijvoorbeeld wanbeleid worden vastgesteld of sanering en herstel van gezonde verhoudingen worden bewerkstelligd door het nemen van maatregelen van organisatorische aard. Indien daarvoor voldoende aanleiding bestaat, kan de Ondernemingskamer voor de duur van de procedure onmiddellijke voorzieningen treffen, zoals het ontslaan en benoemen van bestuurders en het tijdelijk overdragen van aandelen van de meerderheidsaandeelhouder aan een beheerder.
Hoewel de Ondernemingskamer een partij niet tot uitkoop kan verplichten, leidt de procedure in veel gevallen, al dan niet onder zachte druk van de Ondernemingskamer, tot een minnelijke regeling van het conflict. Veelal bestaat die regeling uit een uitkoop van de minderheidsaandeelhouder tegen een reële koopprijs.
Advies
Het advies aan de minderheidsaandeelhouder is om vooraf – voordat de BV wordt opgericht of voordat het minderheidsbelang wordt verworven – goede afspraken te maken in de vorm van deugdelijke statuten en een goede aandeelhoudersovereenkomst, waarbij de positie van de minderheidsaandeelhouder wordt beschermd en een adequate geschillenregeling wordt vastgelegd. Laat u daarbij goed informeren door een advocaat. Voorkomen is beter en ook goedkoper dan genezen via dure procedures bij de rechter.
Mocht u als minderheidsaandeelhouder in een conflict verzeild raken met de meerderheidsaandeelhouder, kom dan in actie. Wees een alerte en actieve minderheidsaandeelhouder. Maak gebruik van uw rechten en spreek uw medeaandeelhouder en de BV zo nodig aan op hun bijzondere zorgvuldigheidsplicht. Alleen zo behartigt u als minderheidsaandeelhouder uw belangen op adequate wijze, verliest u geen rechten en kunt u bij de rechter opkomen voor uw belangen, ondanks de meerderheid van stemmen van uw medeaandeelhouder. Een dergelijk traject vergt vaak geduld en tactisch manouveren. Laat u daarom ook in die situatie goed adviseren.
Heeft u vragen naar aanleiding van dit artikel, wilt u meer weten over dit onderwerp of wenst u advies te krijgen over een conflict met uw medeaandeelhouders, neem dan contact op met Bart Kesnich van Kesnich Advocatuur via: bart@kesnich.nl of 06 20423523